Samen de diepte in. Wie durft
Over wat het lerarentekort ons (ook) laat zien – interview met Joke Middelbeek. Door Aleid Bos
Op deze maandagmorgen heeft Joke Middelbeek ‘ernstige haast om dingen kwijt te kunnen’ na de energieke Hackathon van afgelopen zaterdag. Vol veranderadrenaline komt ze – bestuurder bij de Stichting Openbaar Onderwijs Westelijke Tuinsteden – aan bij haar kantoor, waar bulldozers en graafmachines de toegang tot het fietsenhok blokkeren. Frustratie stoomt uit haar oren. De parallel met het lerarentekort ligt meteen voor het oprapen, want veel mensen komen vol energie bij het lerarenprobleem aan met het gevoel: hup, hup, even doorpakken en we lossen het op. Maar vergaderingen verlopen vaak op dezelfde manier en de toegang tot veel oplossingen lijkt snel geblokkeerd. En dat leidt tot veel frustratie in onderwijsland. Wat is dat toch? Middelbeek: ‘Samen de diepte in. Niet oplossen, maar het hoofd bieden. Dat verschil.’ |
|
Energie. Aan de betrokkenheid en inzet van de mensen ligt het niet. Middelbeek werd blij van het enthousiasme en de energie van de aanwezigen. En dat die de hele dag aanhield. Leraren, adviseurs, een aantal bestuurders, vertegenwoordigers van opleidingsinstituten, journalisten, ouders, kinderen, voormalig leraren, en beleidsmedewerkers en data-analisten van de gemeente Amsterdam. ‘Ze waren er. Op hun vrije zaterdag! Fantastisch!’
Vertraging. Middelbeek zag dat iedereen vanaf het eerste moment er vol in ging. We gaan het lerarentekort vandaag eens even mooi oplossen! Dat idee. Maar de eerste blokkade doemde meteen op: vertraging. Middelbeek: ‘Pas na anderhalf uur konden de groepjes echt aan de slag. En die vertraging was hartstikke nodig om in de juiste stemming te komen. De procesbegeleider deed dat heel goed. Later hoorde ik nog mensen verzuchten: “Wat kost het veel tijd om eerst echt tot elkaar te komen.” En dat is precies wat zo’n Hackathon mogelijk maakt. Pas als je door dat eerste proces bent gegaan met elkaar, pas dan kan je de diepte in.’
Verdieping ‘Kijk, als je zoekt naar oplossingen, dan vind je die best snel. Bijvoorbeeld: meer mannen voor de klas. Met Mokum Meestert zijn we daarmee al aan de gang.’ Dat zulke oplossingen zaterdag opnieuw werden benoemd, vond Middelbeek prima. ‘Maar dan komt de diepere laag: hoe bieden we het lerarentekort het hoofd? Dan gaat het niet meer om oplossingen voor de bestaande structuur. Maar om de structuur zelf en hoe we die moeten veranderen, aanpassen aan deze tijd. En aan de komende tijd. Hoe organiseren we goed onderwijs dat niet meer tijd- en plaatsgebonden is? Want de Pabo-studenten van nu komen niet meer hun eerste school binnen met de wens of het vertrouwen dat zij de komende dertig, veertig jaar voor een klas gaan staan.’
Durf. Een dag van geeltjes, markeerstiften, creatieve uitingen én – jazeker – concrete afspraken. ‘Ik zag bestuurders met een agenda in de hand.’ Een van die afspraken is om 4e-jaars pabostudenten voor de klas te krijgen; een hybride opleidingsjaar. ‘Zoals we nu de zijinstromers coachen, gaan we de 4e-jaars coachen.’ Ook werd afgesproken dat de plannen en ideeën die de Hackathon heeft opgeleverd in het Breed Bestuurlijk Overleg worden gepresenteerd. Middelbeek fel: ‘En dan komt ineens weer die hiërarchie om de hoek. Of ik dat dan alstublieft in het BBO wil brengen. Niet dus. Ik zeg: jullie moeten zélf pitchen.’ Ze legt uit: ‘Zoiets moet je niet aan bestuurders overlaten. De mensen die zaterdag zo intensief hebben samengewerkt, zijn toekomstbouwers. De energie die zij uitstralen, de manier waarop zij hun gezamenlijke plannen of ideeën over het voetlicht brengen. Dát moet ook worden overgedragen, zichtbaar blijven. Voelbaar!’
Zonder hiërarchie Hiërarchie is een valkuil in zo’n proces, omdat mensen worden verleid een schuldige aan te wijzen; iemand die het proces frustreert, de oplossing blokkeert, waardoor het probleem blijft bestaan. ‘Oplossingen zoek je samen, zonder hiërarchie.’ Een zin om boven je bed te hangen én in praktijk te brengen, vindt Middelbeek. ‘In een Hackathon zijn er geen niveaus. Er is geen hiërarchie. Iedereen draagt bij vanuit zijn eigen rol. Een idee en de uitwerking ervan ontstaat in gezamenlijkheid. Dat is zo ongelooflijk belangrijk.’
Filmpjes En daarom heeft Middelbeek vandaag haast. Ze heeft toegezegd ervoor te zorgen dat de Hackathonners hun ideeën via korte filmpjes mogen pitchen bij het Breed Bestuurlijk Overleg. Joke Middelbeek durft de diepte in. En de Hackathon maakte duidelijk: zij is niet alleen.
Vertraging. Middelbeek zag dat iedereen vanaf het eerste moment er vol in ging. We gaan het lerarentekort vandaag eens even mooi oplossen! Dat idee. Maar de eerste blokkade doemde meteen op: vertraging. Middelbeek: ‘Pas na anderhalf uur konden de groepjes echt aan de slag. En die vertraging was hartstikke nodig om in de juiste stemming te komen. De procesbegeleider deed dat heel goed. Later hoorde ik nog mensen verzuchten: “Wat kost het veel tijd om eerst echt tot elkaar te komen.” En dat is precies wat zo’n Hackathon mogelijk maakt. Pas als je door dat eerste proces bent gegaan met elkaar, pas dan kan je de diepte in.’
Verdieping ‘Kijk, als je zoekt naar oplossingen, dan vind je die best snel. Bijvoorbeeld: meer mannen voor de klas. Met Mokum Meestert zijn we daarmee al aan de gang.’ Dat zulke oplossingen zaterdag opnieuw werden benoemd, vond Middelbeek prima. ‘Maar dan komt de diepere laag: hoe bieden we het lerarentekort het hoofd? Dan gaat het niet meer om oplossingen voor de bestaande structuur. Maar om de structuur zelf en hoe we die moeten veranderen, aanpassen aan deze tijd. En aan de komende tijd. Hoe organiseren we goed onderwijs dat niet meer tijd- en plaatsgebonden is? Want de Pabo-studenten van nu komen niet meer hun eerste school binnen met de wens of het vertrouwen dat zij de komende dertig, veertig jaar voor een klas gaan staan.’
Durf. Een dag van geeltjes, markeerstiften, creatieve uitingen én – jazeker – concrete afspraken. ‘Ik zag bestuurders met een agenda in de hand.’ Een van die afspraken is om 4e-jaars pabostudenten voor de klas te krijgen; een hybride opleidingsjaar. ‘Zoals we nu de zijinstromers coachen, gaan we de 4e-jaars coachen.’ Ook werd afgesproken dat de plannen en ideeën die de Hackathon heeft opgeleverd in het Breed Bestuurlijk Overleg worden gepresenteerd. Middelbeek fel: ‘En dan komt ineens weer die hiërarchie om de hoek. Of ik dat dan alstublieft in het BBO wil brengen. Niet dus. Ik zeg: jullie moeten zélf pitchen.’ Ze legt uit: ‘Zoiets moet je niet aan bestuurders overlaten. De mensen die zaterdag zo intensief hebben samengewerkt, zijn toekomstbouwers. De energie die zij uitstralen, de manier waarop zij hun gezamenlijke plannen of ideeën over het voetlicht brengen. Dát moet ook worden overgedragen, zichtbaar blijven. Voelbaar!’
Zonder hiërarchie Hiërarchie is een valkuil in zo’n proces, omdat mensen worden verleid een schuldige aan te wijzen; iemand die het proces frustreert, de oplossing blokkeert, waardoor het probleem blijft bestaan. ‘Oplossingen zoek je samen, zonder hiërarchie.’ Een zin om boven je bed te hangen én in praktijk te brengen, vindt Middelbeek. ‘In een Hackathon zijn er geen niveaus. Er is geen hiërarchie. Iedereen draagt bij vanuit zijn eigen rol. Een idee en de uitwerking ervan ontstaat in gezamenlijkheid. Dat is zo ongelooflijk belangrijk.’
Filmpjes En daarom heeft Middelbeek vandaag haast. Ze heeft toegezegd ervoor te zorgen dat de Hackathonners hun ideeën via korte filmpjes mogen pitchen bij het Breed Bestuurlijk Overleg. Joke Middelbeek durft de diepte in. En de Hackathon maakte duidelijk: zij is niet alleen.